Από τη σειρά «Θεολογία τοῦ Λόγου καὶ τῆς Ὑπάρξεως»
Προλογικό σημείωμα
Το κείμενο αυτό προέρχεται από μια ευρύτερη θεολογική και φιλοσοφική έρευνα για τον Λόγο ως τόπο παρουσίας.
Δεν εξετάζει το δόγμα της Ενσάρκωσης ιστορικά, αλλά οντολογικά:
πώς η θεία παρουσία μπορεί να νοηθεί ως τρόπος εγγύτητας, όχι ως υπερβατική εξαίρεση.
Η σκέψη αυτή δεν αναιρεί την πίστη, αλλά την βαθαίνει:
ο Θεός δεν «κατέρχεται» μόνο μία φορά στην ιστορία·
κατέρχεται κάθε φορά που ο άνθρωπος δέχεται να είναι παρών.
---
Κείμενο
Η θεολογία, επί αιώνες, έμαθε να τοποθετεί τον Θεό στο ύψος και τον άνθρωπο στη γη.
Η πίστη εκφράστηκε ως πορεία προς τα άνω,
ως επιθυμία ένωσης με το φως που βρίσκεται πέρα από τον κόσμο.
Όμως μέσα σ’ αυτή τη θεολογική κατεύθυνση,
ο κόσμος και το σώμα έμειναν συχνά απλώς σκηνικό:
τόπος δοκιμής, όχι τόπος θείας παρουσίας.
Η Ενσάρκωση, όπως τη διαβάζει η νέα θεολογία του Λόγου,
δεν είναι μόνο ένα γεγονός που συνέβη στην ιστορία,
αλλά μια μορφή υπάρξεως.
Δεν πρόκειται για τον Θεό που γίνεται άνθρωπος μία φορά,
αλλά για τον Θεό που αποδέχεται να είναι εγγύς κάθε στιγμή,
να είναι παρών μέσα στην υλικότητα της δημιουργίας.
Ο Λόγος που έγινε σάρκα δεν ανήκει στο παρελθόν·
είναι η συνεχής δυνατότητα του Θεού να γίνεται ορατός μέσα στο ανθρώπινο.
Κάθε βλέμμα, κάθε άγγιγμα, κάθε στιγμή αληθινής παρουσίας
είναι μορφή ενσάρκωσης.
Έτσι, το «γενηθήτω φῶς» δεν ειπώθηκε μόνο στην αρχή του χρόνου·
λέγεται διαρκώς, μέσα στον ρυθμό του κάθε προσώπου που βλέπει και αγαπά.
Αυτή η στροφή έχει βαθιά υπαρξιακή σημασία.
Η φιλοσοφία της ύπαρξης μάς έμαθε να βλέπουμε τον άνθρωπο
ως ον που καλείται να σταθεί μόνο απέναντι στο άγνωστο.
Εδώ όμως, ο Θεός δεν είναι απών για να δοκιμάσει·
είναι παρών για να συν-υπάρξει.
Η σιωπή του δεν είναι ένδειξη απομάκρυνσης,
αλλά χώρος που δίνει στο ανθρώπινο να αναπνεύσει.
Η σχέση δεν είναι πλέον προσπάθεια ένωσης,
αλλά κοινή αναπνοή μέσα στο ίδιο φως.
Γι’ αυτό η σάρκα, που άλλοτε θεωρήθηκε αντίθετη του πνεύματος,
αναγνωρίζεται τώρα ως τόπος φανέρωσης του πνεύματος.
Η ύλη δεν είναι φραγμός, αλλά διάμεσο.
Το σώμα δεν είναι προσωρινό περίβλημα,
αλλά μέλος της ίδιας θείας δημιουργικότητας.
Όταν ο άνθρωπος αγγίζει, ακούει, βλέπει,
η θεία παρουσία κυκλοφορεί μέσα στις αισθήσεις του.
Η εγγύτητα γίνεται τρόπος σωτηρίας:
ο Θεός σώζει επειδή πλησιάζει.
Η δημιουργία, έτσι, δεν είναι πια αντίγραφο ή αντανάκλαση,
αλλά συνέχεια της ίδιας θείας πράξης.
Κάθε μορφή τέχνης, κάθε πράξη αγάπης, κάθε λόγος αλήθειας,
είναι επέκταση της Ενσάρκωσης μέσα στον χρόνο.
Δεν πλησιάζουμε τον Θεό μέσα απ’ αυτά·
ο Θεός μιλά μέσα απ’ αυτά.
Η προσευχή και η δημιουργία,
η σιωπή και η γνώση,
γίνονται εκφράσεις του ίδιου γεγονότος:
του Λόγου που δεν παύει να γεννιέται.
Γι’ αυτό και η σωτηρία δεν είναι πλέον επιστροφή προς τα πάνω,
αλλά κατοίκηση μέσα στο παρόν με επίγνωση.
Να αναγνωρίζεις το ιερό μέσα στο καθημερινό,
να στέκεσαι εκεί όπου είσαι,
και να κατανοείς ότι αυτό το «εδώ»
είναι ήδη ο τόπος της θείας παρουσίας.
Δεν χρειάζεται να βρεθείς αλλού·
χρειάζεται να είσαι παρών.
Έτσι, η Ενσάρκωση γίνεται το όνομα της θείας εγγύτητας.
Ο Θεός δεν μας σώζει από απόσταση·
μας σώζει επειδή ζει μαζί μας.
Η θεολογία του Λόγου αποκαλύπτει
ότι το θείο δεν αναζητεί να κυριαρχήσει,
αλλά να επικοινωνήσει.
Και κάθε φορά που ο άνθρωπος στέκεται με σεβασμό,
με προσοχή, με ευγένεια απέναντι στο άλλο πρόσωπο,
εκεί, χωρίς να το γνωρίζει ίσως,
ο Λόγος ξαναγίνεται σάρκα.
---
Ἐπίλογος
Αυτό που παλαιά λεγόταν «Θεός που κατέρχεται»
μπορεί να γίνει τώρα κατανοητό ως
Θεός που παραμένει.
Η Ενσάρκωση δεν είναι πια θαύμα του παρελθόντος,
αλλά ο καθημερινός τρόπος με τον οποίο το Είναι
δείχνει ότι αγαπά να υπάρχει μαζί.