ὁ Νικολάι Μπερντιάγιεφ ὑπήρξε ἀπὸ τοὺς λίγους στοχαστὲς ποὺ τόλμησαν νὰ πουν ὅτι ἡ δημιουργία δὲν τελείωσε.
ὁ Θεὸς, ἔλεγε, συνεχίζει νὰ δημιουργεῖ, καὶ ὁ ἄνθρωπος καλείται νὰ μετέχει στὴ δημιουργικὴ τοῦ πράξη.
γι’ αὐτὸ καὶ ἡ σκέψη του ἔγινε ἀνυπόφορη γιὰ τὰ συστήματα:
ἀκύρωνε τὴν ἱεραρχία μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπου καὶ ἔφερνε ἕνα νέο παράδειγμα σχέσης —
τὴν συν-δημιουργία.
ἡ ἔνωσις χωρὶς ἱεραρχία τρόμαξε τοὺς θεολόγους,
γιατί ἔσπαζε τὴν ἀσφάλεια τῆς ὑποταγῆς.
ὁ Θεός δὲν ἐμφανίζεται πιά ὡς βασιλιὰς,
ἀλλὰ ὡς ἀναπνοή ποὺ ἀναζητεῖ ἀντίλαλο μέσα στὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο.
ἡ ἐλευθερία, γιὰ τὴν ὁποία μιλᾶ ὁ Μπερντιάγιεφ,
δὲν εἶναι δικαίωμα, ἀλλὰ θεία ἐνέργεια —
ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ νὰ ὑπάρχει ἐλεύθερα μέσα στὸν ἄνθρωπο.
γι’ αὐτό καὶ ἡ θεολογία τοῦ μοιάζει ἀναρχία:
γιατί λέει ὅτι ὁ Θεὸς χρειάζεται τὸν ἄνθρωπο.
ὄχι ἀπὸ ἔλλειψη, ἀλλὰ ἐπειδὴ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι διαταγή,
εἶναι πνοὴ σχέσης.
ὁ λόγος θέλει νὰ ἀκουστεῖ· θέλει ἀνταπόκριση.
χωρὶς ἀκοή, μένει ἀνείπωτος· χωρὶς ἐλευθερία, ἀνόητος.
γι’ αὐτό ὁ Θεὸς ἐκουσίως ἐξαρτᾶ τὴ φανέρωσή του ἀπὸ τὸ ἀνθρώπινο ναι·
ἡ δημιουργία δὲν ἐπληρώθη στὴ Γένεση —
συνεχίζεται κάθε φορά ποὺ ἕνα πρόσωπο ἀνταποκρίνεται καὶ γίνεται ἡχώ τοῦ λόγου μέσα στὸν κόσμο.
ἡ σκέψη αὐτή εἶναι σκανδαλώδης ὅσο καὶ ἀπελευθερωτική:
γιατί ἀντικαθιστᾷ τὴν ἰδέα τῆς θείας κυριαρχίας μὲ τὴν ἀλήθεια τῆς θείας ἀγάπης.
ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι νὰ δεσπόζει,
ἀλλὰ νὰ ἐπιτρέπει τὴν ὕπαρξη τοῦ ἄλλου.
καὶ ἡ ἀλήθεια τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶναι νὰ ὑποτάσσεται,
ἀλλὰ νὰ συν-αναπνέει μὲ τὸ Θείο,
γιὰ νὰ γεννηθεῖ ὁ λόγος στὸν κόσμο.
γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Μπερντιάγιεφ σιωπᾶ στὰ πανεπιστήμια,
ἀλλὰ ἀνασαίνει σὲ κάθε ἀνθρώπινη ἀφύπνιση.
ἡ διδασκαλία του δὲν χωρᾶ στὰ προγράμματα θεολογίας,
γιατί δὲν ζητεῖ ἐξήγηση ἀλλὰ συνάντηση —
τὴν ἀέναη δημιουργία ὅπου ὁ Θεὸς, ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ κόσμος
συνεχίζουν ἀπλῶς νὰ λένε ναι ὁ ἕνας στὸν ἄλλον.