Θεωρία της Έκτυπης Πράξης και της Πραξιτέλειας Πράξης
Η "Θεωρία της Έκτυπης Πράξης" επιχειρεί να διασαφηνίσει μια ιδιαίτερη μορφή πρακτικής σκέψης, όπου η πράξη δεν εκλαμβάνεται ως ένα στατικό γεγονός, αλλά ως μια εκτυλισσόμενη διαδικασία που φέρει ενεργό παρουσία μέσα στον χώρο και τον χρόνο. Σε αντίθεση με τις κλασικές θεωρίες της πράξης που επικεντρώνονται στη σχέση μεταξύ θεωρίας και πράξης ή στην εφαρμογή της γνώσης, η προσέγγιση αυτή δεν διαχωρίζει την πράξη από την ίδια της την αποκάλυψη. Είναι μια πράξη που δεν ολοκληρώνεται, αλλά συνεχώς αναπτύσσεται, ανασύροντας νοήματα μέσα από την ύπαρξή της.
Πραξιτέλεια Ροή και Πραξιτέλειος Πράξη
Η Πραξιτέλεια Ροή δεν είναι απλώς η κίνηση του μάρμαρου, ούτε μόνο η τελειότητα της φόρμας. Είναι η εκπλήρωση της πράξης ως διαδικασία, ως τελετή ύπαρξης μέσα στον χώρο και τον χρόνο. Ο Πραξιτέλης δεν φιλοτέχνησε απλώς, αλλά τελούσε την πράξη – την έφερνε στην ύπαρξη, δίνοντάς της μια τέτοια φυσικότητα, ώστε να μην φαίνεται ως αποτέλεσμα, αλλά ως μια συνεχιζόμενη εκτύλιξη της μορφής.
Η Πραξιτέλειος Πράξη δεν είναι μόνο μια εφαρμογή της Έκτυπης Πράξης στη γλυπτική, αλλά και στη σκέψη, στην τέχνη, στη γλώσσα, ακόμα και στην ύπαρξη. Αν η θεωρία της Έκτυπης Πράξης περιγράφει την πράξη ως εκτύλιξη, ως ατέρμονη ανάδυση νοήματος, τότε η Πραξιτέλειος Πράξη είναι η εφαρμογή αυτής της σκέψης στην ύλη, στη δημιουργία και στη θεώρηση του κόσμου.
Η Πραξιτέλειος Πράξη δεν είναι μια πεπερασμένη πράξη – είναι μια αέναη αποκάλυψη μορφής. Στον Πραξιτέλη, η μορφή δεν δημιουργείται, αλλά αποκαλύπτεται. Δεν είναι η τέχνη ως αποτέλεσμα, αλλά η κίνηση της ύλης προς την αλήθεια της. Είναι πράξη και φανέρωση μαζί. Δεν διαχωρίζει την ενέργεια από το γίγνεσθαι.
Δεν υπάρχει η πράξη πριν την εκδήλωσή της, ούτε το αποτέλεσμα ως κάτι που στέκεται ξεχωριστό από τη διαδικασία.
Η ελληνική πράξη, όπως εμφανίζεται στον Πραξιτέλη, δεν περιορίζεται στη γλυπτική. Θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος σκέψης, γραφής, ύπαρξης. Η έννοια της ολοκλήρωσης στην ελληνική σκέψη δεν ταυτίζεται με το απόλυτο τέλος ή τη στατικότητα, αλλά με την τελείωση, την εκπλήρωση που προκύπτει μέσα από τη ροή και την εξέλιξη. Ο Πραξιτέλης δεν ολοκλήρωνε τα έργα του με την έννοια της οριστικής παύσης, αλλά τα άφηνε να συνεχίζουν να μιλούν, να εκτυλίσσονται στο βλέμμα, στη σκέψη και στην εμπειρία όσων τα παρατηρούν. Η πράξη δεν κλείνεται σε ένα αποτέλεσμα, αλλά διατηρεί την ανοιχτότητά της, παραμένοντας ένα συνεχές γίγνεσθαι.
Γιατί "Πραξιτέλειος Πράξη";
Η ίδια η λέξη Πραξιτέλειος εμπεριέχει τη ρίζα "πράττω", αλλά και το "τελώ". Ο Πραξιτέλης δεν ήταν μόνο ένας δημιουργός, αλλά ένας που "τελούσε" την πράξη – όπως η τελετή δεν είναι μια στιγμιαία εκδήλωση, αλλά μια διαδικασία με αρχή, μέση και ατελείωτη συνέχεια.
Τελώ = εκτελώ, πραγματοποιώ, υλοποιώ.
Τελετή = μια ιερή πράξη που δεν έχει απλώς αποτέλεσμα, αλλά μια ροή μέσα στον χρόνο.
Τέλος = αλλά και τελείωση, δηλαδή ολοκλήρωση μέσα από την ίδια τη ροή.
Ώση = η ίδια η δύναμη που σπρώχνει μια μορφή να αποκαλυφθεί, η ίδια η εσωτερική κίνηση που οδηγεί την πράξη στην πραγμάτωσή της.
Πώς φτάσαμε σε αυτή τη θεωρία;
Η Πραξιτέλειος Πράξη δεν προκύπτει τυχαία, αλλά είναι αποτέλεσμα μιας χρονικής εξέλιξης της σκέψης. Από την αρχαιότητα της αρχής μέχρι την αρχή της έκφρασης της Πραξιτέλειας Πράξης, η έννοια της πράξηςυπέστη μεταμορφώσεις:
Οι αρχαίοι Έλληνες εξέφρασαν τα πάντα, εκτός από την τρυφερότητα ως βασικό στοιχείο της πράξης.
Στις θρησκείες και φιλοσοφίες των εθνών, η πράξη συνδέθηκε με νόμο, ηθική, εξουσία ή κάθαρση, αλλά όχι με την τρυφερότητα της αποκάλυψης.
Η αναγέννηση έδωσε έμφαση στην ανθρώπινη έκφραση, αλλά ακόμη δεν συνέδεσε την πράξη με την ανοιχτότητα της τρυφερότητας.
Στον μοντερνισμό, η πράξη έγινε τεχνική, εργαλειακή, ενώ στον μεταμοντερνισμό έγινε θραυσματική, χωρίς ενότητα.
Η Πραξιτέλειος Πράξη δεν είναι απλώς μια νέα θεωρία. Είναι η αποκάλυψη ενός τρόπου σκέψης που υπήρχε πάντα, αλλά ποτέ δεν είχε περιγραφεί με ακρίβεια. Είναι η ίδια η νεότητα του Κάλλους, η δυνατότητα της πράξης να είναι άνοιγμα και όχι επιβολή, διάνοιξη και όχι κατασκευή.
Σήμερα, βρισκόμαστε μπροστά στην εποχή της τρυφερότητας, ακόμη κι αν δεν το γνωρίζουμε. Η Πραξιτέλειος Πράξη είναι η απάντηση σε αυτή τη στιγμή της ιστορίας. Δεν επαναφέρει το παρελθόν, αλλά επαναφέρει το μέλλον μέσα στο παρόν, ανοίγοντας νέους δρόμους για την πράξη, τη γνώση και την αποκάλυψη.
Πραξιτέλειος Πράξη και Καλλιτεχνική Δημιουργία
Η Πραξιτέλειος Πράξη δεν είναι μόνο ένας τρόπος κατανόησης της πράξης, αλλά και ένας τρόπος αντίληψης της ίδιας της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ο Πραξιτέλης, περισσότερο από κάθε άλλον γλύπτη της αρχαιότητας, δεν τελειοποιούσε τα έργα του με μια έννοια κλεισίματος ή στατικότητας. Αντιθέτως, τα άφηνε σε μια συνεχή φάση εκτύλιξης, αποτυπώνοντας την κίνηση όχι ως μια στάσιμη στιγμή, αλλά ως μια διαδικασία που συνεχίζεται μέσα στο βλέμμα και τη σκέψη του θεατή.
Αυτό δεν είναι απλώς μια τεχνική επιλογή. Είναι μια θεμελιώδης αρχή που μπορεί να εφαρμοστεί στη γλώσσα, την τέχνη και τη γνώση. Η τέχνη δεν είναι μια μίμηση ή μια κατασκευή, αλλά μια μετοχή στην πραγματικότητα. Όταν η τέχνη αποσυνδέεται από την ακαμψία του ολοκληρωμένου αποτελέσματος και λειτουργεί μέσα σε μια συνεχή ροή, τότε δεν απεικονίζει απλώς τον κόσμο, αλλά μετέχει σε αυτόν, αποκαλύπτοντας νέες δυνατότητες νοήματος και εμπειρίας.
Η Πραξιτέλειος Πράξη και η Σχέση της με τον Χρόνο
Η χρονικότητα της Πραξιτέλειας Πράξης είναι ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της. Δεν λειτουργεί με τελεολογικό τρόπο, δηλαδή δεν προοδεύει προς έναν απόλυτο σκοπό. Δεν είναι μια διαδικασία που στοχεύει σε μια τελειωμένη κατάσταση, αλλά μια αδιάκοπη εκτύλιξη, μια αποκάλυψη που δεν κλείνει τον κύκλο της. Αυτό την καθιστά ριζικά διαφορετική από την αντίληψη του χρόνου που κυριάρχησε στη δυτική σκέψη, όπου η πράξη είναι εργαλειακή, προσανατολισμένη στην επίτευξη ενός αποτελέσματος.
Η Πραξιτέλειος Πράξη δεν είναι μόνο παρούσα στον χρόνο, αλλά λειτουργεί εντός της διαρκούς εκτύλιξης του κόσμου. Όπως το γλυπτό του Πραξιτέλη αποκαλύπτει μια μορφή που μοιάζει να ξεπροβάλλει από την ύλη, έτσι και η πράξη δεν είναι ποτέ πλήρως αποπερατωμένη, αλλά παραμένει σε δυναμική αποκάλυψη.
Πραξιτέλειος Πράξη και Σύγχρονος Κόσμος
Η σύγχρονη εποχή έχει ταυτίσει την πράξη με την αποδοτικότητα, την παραγωγή και το αποτέλεσμα. Στην τεχνολογική-μηχανιστική αντίληψη, η πράξη είναι μέσο για έναν σκοπό, ένα εργαλείο που παράγει κάτι εξωτερικό από αυτήν. Εδώ όμως, μιλάμε για μια πράξη που δεν απαιτεί εξωτερικό αποτέλεσμα, γιατί είναι ήδη αποκάλυψη.
Η Πραξιτέλειος Πράξη δεν είναι μια διαδικασία που καταναλώνεται από τον σκοπό της. Είναι αυτοσυντηρούμενη, δεν φθείρεται μέσα στη χρησιμότητα, αλλά παραμένει ζωντανή ως φανέρωση. Αντί να κατακερματίζεται σε μικρές, αποσπασματικές πράξεις, όπως συμβαίνει σήμερα στην απορρόφηση της ζωής από την εργασία και την παραγωγικότητα, η Πραξιτέλειος Πράξη λειτουργεί ολιστικά, ανοίγοντας νέες δυνατότητες πρόσληψης της πραγματικότητας.
Η Ανοιχτότητα της Θεωρίας
Όπως η πράξη δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένη, έτσι και η θεωρία της Πραξιτέλειας Πράξης δεν μπορεί να κλείσει σε ένα σύστημα. Δεν πρόκειται για μια διδασκαλία που καθορίζει απόλυτους κανόνες, αλλά για μια ανοιχτή διαδικασία σκέψης και φανέρωσης.
Όπως η γλυπτική του Πραξιτέλη δεν σταματά να κινείται στο βλέμμα του θεατή, έτσι και η ίδια η θεωρία παραμένει σε διαρκή ροή. Δεν είναι μια θεωρία περί πράξης, αλλά μια θεωρία που πράττει την ίδια της την αποκάλυψη. Δεν παρέχει απαντήσεις, αλλά θέτει τον κόσμο σε συνεχή διάνοιξη.
Η Πραξιτέλειος Πράξη είναι μια πρόσκληση σε μετοχή. Δεν είναι απλώς μια έννοια προς κατανόηση, αλλά μια διαδικασία που ζητά να βιωθεί. Και καθώς η πράξη συνεχίζεται, η θεωρία της δεν θα μπορούσε παρά να παραμένει ανοιχτή – σε σκέψη, σε δημιουργία, σε αποκάλυψη.