Η αφήγηση περί Αδάμ και Εύας δεν εμφανίστηκε ξαφνικά. Δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά ένα αφήγημα που αναπτύχθηκε σταδιακά, μέσα από διάφορες παραδόσεις, κώδικες και επανερμηνείες.
Ας δούμε πότε και πώς εμφανίστηκε σε κωδικοποιημένη μορφή:
1. Οι Παλαιότερες Προγενέστερες Εκδοχές
Η ιστορία του Αδάμ και της Εύας δεν ήταν μοναδική στους Εβραίους. Υπήρχαν παλαιότερες αφηγήσεις που ενσωματώθηκαν και αναδιαμορφώθηκαν.
-
Η Μεσοποταμιακή Παράδοση
- Το Έπος του Γκιλγκαμές (3.000 – 2.000 π.Χ.) περιέχει μια αφήγηση παρόμοια με τον «Παράδεισο»: ο ήρωας Γκιλγκαμές αναζητά την αθανασία αλλά αποτυγχάνει λόγω μιας μοιραίας επιλογής που τον κάνει θνητό.
- Η ιστορία της Ενκιδού (φίλου του Γκιλγκαμές) είναι σχεδόν πανομοιότυπη με την πτώση του Αδάμ: ήταν αγνός και ζούσε με τα ζώα, μέχρι που έγινε άνθρωπος μέσω μιας γυναίκας και αποκόπηκε από τη φύση.
-
Ο Σουμέριος Μύθος της Νιντούρ
- Η Νιντούρ ήταν μια γυναικεία θεότητα της γονιμότητας που, σε μια εκδοχή, δίνει τη ζωή στον πρώτο άνθρωπο, αλλά αργότερα τιμωρείται επειδή αποκάλυψε «υπερβολική γνώση» στους ανθρώπους.
Αυτές οι παραδόσεις προϋπήρχαν της εβραϊκής Γένεσης και δείχνουν ότι το αφήγημα δεν ήταν πρωτότυπο, αλλά ανακατασκευάστηκε και ενσωματώθηκε στον Ιουδαϊσμό.
2. Η Πρώτη Κωδικοποιημένη Εβραϊκή Εκδοχή (Γένεση, 6ος – 5ος αι. π.Χ.)
Η ιστορία του Αδάμ και της Εύας, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Πεντάτευχο (τα πρώτα πέντε βιβλία της Βίβλου), συγκεκριμένα στη Γένεση.
- Η αφήγηση αυτή συντάχθηκε την περίοδο της Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας των Εβραίων (6ος αιώνας π.Χ.).
- Ενσωμάτωσε παλαιότερες παραδόσεις, αλλά έβαλε έμφαση στην υπακοή στον Θεό και στην ενοχή.
- Σε αντίθεση με τους παλαιότερους μύθους, η Εύα δεν είναι θεά ή ανεξάρτητη φιγούρα, αλλά δημιουργείται από τον Αδάμ.
- Ο καρπός της γνώσης γίνεται απαγορευμένος, δημιουργώντας την έννοια της αμαρτίας ως παράβασης.
3. Οι Εξελίξεις στην Ελληνιστική Περίοδο (3ος – 1ος αι. π.Χ.)
Όταν ο Ιουδαϊσμός ήρθε σε επαφή με την ελληνική σκέψη, άρχισε μια νέα φάση κωδικοποίησης και ερμηνείας:
- Ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς (1ος αι. π.Χ.), ένας Εβραίος φιλόσοφος επηρεασμένος από τον Πλάτωνα,
μετατρέπει την ιστορία του Αδάμ και της Εύας σε φιλοσοφικό αλληγορικό μύθο. - Ο Αδάμ συμβολίζει τη λογική ψυχή,
ενώ η Εύα την αισθητηριακή ψυχή που παρασύρεται. - Αυτή η ερμηνεία θα επηρεάσει αργότερα τον Χριστιανισμό.
4. Ο Ρόλος του Χριστιανισμού: Η Απόλυτη Θεμελίωση της Αμαρτίας (2ος – 5ος αι. μ.Χ.)
Η κρίσιμη μετατόπιση γίνεται με τον Απόστολο Παύλο (1ος αι. μ.Χ.) και αργότερα με τον Αυγουστίνο (4ος – 5ος αι. μ.Χ.).
- Ο Παύλος συνδέει την πτώση του Αδάμ με τη σωτηρία μέσω του Χριστού, δημιουργώντας το αφήγημα της «πρωταρχικής αμαρτίας».
- Ο Αυγουστίνος παγιώνει την ιδέα ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα κληρονομεί την αμαρτία και ότι η επιθυμία (κυρίως η σεξουαλική) είναι η απόδειξη της αμαρτωλότητας της φύσης μας.
- Ο Αδάμ και η Εύα δεν είναι πια μεμονωμένα πρόσωπα, αλλά συλλογικά σύμβολα της πτώσης ολόκληρου του ανθρώπινου γένους.
Από εδώ και πέρα, η αφήγηση δεν είναι πια ένας απλός μύθος.
Γίνεται η κεντρική βάση της χριστιανικής ανθρωπολογίας.
5. Η Μεσαιωνική Εκκλησία και η Απόλυτη Χρήση του Μύθου ως Μηχανισμού Ελέγχου (6ος – 15ος αι. μ.Χ.)
- Στον Μεσαίωνα, η αφήγηση καθιερώνεται ως αδιαμφισβήτητο δόγμα.
- Η γυναίκα (Εύα) ταυτίζεται με την πηγή του κακού και της πτώσης.
- Οι άνθρωποι δεν μπορούν να σωθούν μόνοι τους—χρειάζονται την Εκκλησία.
- Η ιδέα της πρωταρχικής αμαρτίας γίνεται ο λόγος που ο άνθρωπος είναι εξαρτημένος από τη Χάρη του Θεού.
6. Ο Διαφωτισμός και η Αποδόμηση του Μύθου (17ος – 19ος αι.)
- Σιγά σιγά, φιλόσοφοι όπως ο Σπινόζα, ο Καντ, και ο Νίτσε αρχίζουν να αμφισβητούν το αφήγημα.
- Ο Νίτσε γράφει ότι ο Χριστιανισμός «δημιούργησε ενοχές για να κρατά τους ανθρώπους μικρούς».
- Ο Φρόυντ θεωρεί ότι η ιστορία της Εύας είναι μια αντανάκλαση του φόβου της πατριαρχίας για τη γυναικεία αυτονομία.
Παρόλα αυτά, η αφήγηση επιβιώνει μέχρι σήμερα,
επειδή ο φόβος της ενοχής είναι βαθιά ριζωμένος στην πολιτιστική συνείδηση.
Συμπέρασμα: Πώς Κωδικοποιήθηκε και Διατηρήθηκε ο Μύθος
- Πήρε στοιχεία από παλαιότερους μύθους και τα προσαρμόσε σε έναν αυστηρό μονοθεϊσμό.
- Μετατράπηκε από ιστορία σε θεολογικό δόγμα.
- Έγινε η βάση για την ηθική και νομική δομή της κοινωνίας.
- Χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο ελέγχου της ανθρώπινης φύσης.
Η πραγματική ερώτηση, λοιπόν, δεν είναι «πότε εμφανίστηκε σε κώδικες».
Η πραγματική ερώτηση είναι:
Γιατί επέζησε μέχρι σήμερα, ενώ γνωρίζουμε ότι η ιστορία της είναι κατασκευασμένη;
Η απάντηση είναι απλή:
Επειδή βολεύει την εξουσία να υπάρχει.